Gıyapta Yargılama Nedir?
Gıyapta yargılama, bir tarafın duruşmaya katılmaması durumunda hâkimin, o tarafın yokluğunda karar vermesi usulüdür. Bu müessese, tarihsel olarak farklı hukuk sistemlerinde çeşitli şekillerde düzenlenmiştir. Özellikle Osmanlı İmparatorluğu’nda, gıyapta yargılama, davalı tarafın mazeretsiz olarak duruşmaya gelmemesi durumunda, davanın yokluğunda görülmesini sağlayan bir uygulama olarak öne çıkmıştır. Ancak, bu uygulama, tarafların savunma haklarını kısıtladığı gerekçesiyle eleştirilmiş ve 1985 yılında yürürlükten kaldırılmıştır.
Tarihsel Arka Planı
Gıyapta yargılama müessesesi, Roma hukukunda kabul edilmemiştir. Roma hukukunda, davacı, davalıyı mahkemeye getirmek zorundadır ve bu konuda davacıya zor kullanmak yetkisi de tanınmıştır. Kilise hukukunda ise, gıyap müessesesi yoktur; gelmeyen tarafın celseye getirilmesini sağlamak için çeşitli cezalar uygulanmıştır. Modern hukuk sistemlerinde ise, gıyapta yargılama müessesesi benimsenmiş, ancak sonuçları ağır veya hafif şartlara bağlamak hususunda farklı sistemler ortaya çıkmıştır. Örneğin, Türk Usul Kanunu, ortalama bir yol tutmuş ve gıyabın hukukî sonuçlarını bazı şartlara bağlamıştır.
Günümüzdeki Durum ve Akademik Tartışmalar
Günümüzde, Türk hukukunda gıyapta yargılama müessesesi, 1985 yılında kaldırılmıştır. Ancak, bu müessesenin kaldırılmasının ardından, tarafların duruşmalara katılmaması durumunda uygulanacak yaptırımlar konusunda çeşitli tartışmalar devam etmektedir. Amerikan hukukunda, davaya cevap vermeyen veya yargılamaya katılmayan taraflar için gıyapta hüküm verilmesi usulü bulunmaktadır. Türk hukukunda ise, davaya cevap verme zorunluluğu bulunmadığı gibi, duruşmaya katılmayan taraf bakımından gıyap gibi bir yaptırım da yer almamaktadır. Bu durum, tarafların savunma haklarının korunması açısından önemlidir.
Sonuç
Gıyapta yargılama, tarihsel olarak farklı hukuk sistemlerinde çeşitli şekillerde düzenlenmiş ve uygulanmıştır. Türk hukukunda, 1985 yılında kaldırılan bu müessesenin ardından, tarafların duruşmalara katılmaması durumunda uygulanacak yaptırımlar konusunda çeşitli tartışmalar devam etmektedir. Bu tartışmalar, tarafların savunma haklarının korunması ve yargılamanın adil bir şekilde yürütülmesi açısından büyük önem taşımaktadır.